De perspectiefnota 2022 – 2025 laat met het huidige ambitieniveau een meerjarig tekort zien. Om de meerjarenbegroting sluitend te krijgen zijn fundamentele keuzes nodig.
Ook voorgaande jaren werden we geconfronteerd met tekorten. Naar aanleiding daarvan is de ‘lucht’ uit de begroting geperst. We pasten creatieve oplossingen toe en maakten moeilijke keuzes, die leiden tot bezuinigingen en inkomstenverhogingen. De ruimte, die nog in de begroting aanwezig was, is inmiddels verdwenen. Iedere bezuiniging of inkomstenverhoging raakt aan uw ambities en de ruimte die beschikbaar is voor de nieuwe gemeenteraad.
Dit dwingt ons tot een fundamenteler gesprek over de vraag: welke gemeente willen we als Dalfsen zijn?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden beschrijven we een aantal dilemma's. Kader voor alle ambities en keuzes is de Kleurrijke kubus met de thema’s: klimaat en duurzaamheid, transformatie in het sociaal domein, armoede, omgevingswet, wonen en verkeersveiligheid.
De reacties op- en prioritering van dilemma's dienen als uitgangspunt bij het opstellen van de Programmabegroting 2022 – 2025. Doel is dit najaar een sluitende meerjarenbegroting vanaf 2023 vast te stellen, zodat we hiermee blijven werken aan een financieel gezonde gemeente waar het goed samenleven, samenwerken en samenwonen is.
Dilemma’s
In onderstaande dilemma’s gaat het over welk ambitieniveau nu en in de toekomst past bij de Gemeente Dalfsen. Beantwoording kan leiden tot aanpassing van ambitieniveaus met effect op onze baten en lasten. De dilemma’s zijn niet uitputtend; reacties en prioritering levert een beeld van de gewenste richting op. Het aanpassen van ambities heeft – op termijn – ook effect op de uitvoeringskosten en bedrijfsvoering. Denk hierbij aan personele inzet, inhuur van expertise en benodigde voorzieningen als laptops, licenties, bedrijfsrestaurant.
Wij vragen een reactie op- en prioritering van onderstaande dilemma's bij de Algemene beschouwingen.
- Niet-sluitende meerjarenbegroting
Vanuit de provincie wordt aangestuurd op een sluitende meerjarenbegroting vanaf 2023. Tegelijkertijd bevinden we ons in een bijzonder jaar. De corona pandemie duurt voort en we kunnen de impact van de maatregelen op de langere termijn moeilijk inschatten. Het kabinet moet nog geformeerd en in maart 2022 zijn de gemeenteraadsverkiezingen.
Het is een keuze welk risico de gemeente wil lopen als het gaat om een sluitende meerjarenbegroting. Met het uitstellen van keuzes tot verlagen van ambities of inkomstenverhogingen lopen we het risico op een niet-sluitende meerjarenbegroting. Hiermee kunnen we alle eerder gestelde ambities blijven uitvoeren. Daarmee lopen we wel het risico onder toezicht van de provincie te komen. Dit betekent dat de begroting of wijzigingen daarvan vooraf goedkeuring van de provincie moeten krijgen. Zolang de begroting niet is goedgekeurd, mag de gemeente geen verplichtingen aangaan of uitgaven doen, zonder voorafgaande toestemming van de provincie.
In geval van preventief toezicht gaat de provincie samen met de gemeente aan de slag om helder te krijgen waar exact de pijnpunten liggen. De raad moet (een pakket van) maatregelen treffen om het begrotingsevenwicht te herstellen. Dit moet uiteindelijk leiden tot het opheffen van het toezicht.
Bent u bereid een niet - sluitende meerjarenbegroting vast te stellen?
- Verhoging inkomsten
Vanuit de kleurrijke kubus en het motto “werken aan een wendbare, veerkrachtige samenleving en bieden van een vangnet voor wie het nodig heeft” verwerkten we onze ambities in de perspectiefnota. Tegelijkertijd heeft de Gemeente Dalfsen niet de hoogste belastingdruk in vergelijking met andere gemeenten in de Provincie Overijssel.
Om onze ambities te realiseren zagen wij ons de afgelopen jaren al genoodzaakt om de onroerendzaakbelasting (OZB) te verhogen. Het is een keuze om de OZB en andere belastingen al dan niet te verhogen, teneinde gestelde ambities te realiseren.
Daarnaast is het mogelijk om diverse overige inkomsten te verwerven of te verhogen. Denk dan bijvoorbeeld aan de tarieven voor de zwembaden, passantenhaven, hellingbaan, etc.
- Bent u bereid de komende jaren de gemeentelijke belastingen te verhogen?
- Bent u bereid de komende jaren overige inkomsten te verhogen of te heffen?
- Voorzieningen
Voorzieningen op het gebied van sport, welzijn, cultuur en Kulturhuzen zijn belangrijk voor de leefbaarheid. Tegelijkertijd zijn veel van deze voorzieningen geen wettelijke taak van de gemeente of kan de gemeente kiezen in ambitieniveau.
Kunnen we hierop bezuinigen? Kunnen we nog meer gebruik maken van vrijwilligers? Kunnen organisaties meer samenwerken, waardoor vanuit de gemeente minder ondersteuning noodzakelijk is? Afgelopen jaar zijn hierin al stappen gezet, bijvoorbeeld met het onderzoek naar de toekomst van de zwembaden. Kunnen we dit verder verbreden?
- Bent u bereid subsidies te verlagen aan verenigingen op het gebied van sport en cultuur?
- Bent u bereid onderzoek te doen naar de wijze waarop sporthallen, bibliotheek, zwembaden en Kulturhuzen in stand blijven met een lagere bijdrage van de gemeente?
- Bent u bereid gemeentelijke servicepunten te sluiten?
- Onderhoudsniveau openbare ruimte en verkeersveiligheid
Voor het onderhoudsniveau in de openbare ruimte zijn ambitieniveaus vastgelegd in de diverse beleidsnota’s (met effect op keuzes voor materiaal / kapitaalgoederen).
Met uitzondering van de wegen kunnen voor verschillende onderdelen zoals straatmeubilair, bermen en sloten het ambitieniveau naar beneden worden bijgesteld, zonder gevolgen voor de veiligheid.
Bent u bereid het ambitieniveau voor de openbare ruimte te verlagen?
- Klimaat en duurzaamheid
We pakken ambities actief op om het goede voorbeeld te laten zien. We investeren in duurzaamheid met middelen en inzet, ook al ontvangen we hiervoor ook subsidies. Hiermee realiseren we al voor een groot deel onze ambities voor energieopwekking in 2030. De ambtelijke capaciteit op het gebied van duurzaamheid en klimaat kunnen we niet elders inzetten. In onze regionale samenwerking deden wij toezeggingen, die wij na moeten komen. Daarnaast stelden we lokale ambities, zoals het van onderop stimuleren van duurzaamheid en extra inzetten op energiebesparing.
Op het gebied van duurzaamheid zien wij ook mogelijkheden inkomsten te verwerven door deel te nemen in energieopwekking. Dit is echter geen gemeentelijke taak.
Bent u bereid onze lokale ambities op het gebied van duurzaamheid te verlagen?
- Sociaal domein en armoede
De kosten in het sociaal domein liepen de afgelopen jaren op. Mede in het licht van de open-einde regelingen, abonnementstarief en demografische ontwikkelingen waar we geen invloed op hebben. Daarom stelden we het programma Grip op het sociaal domein op en bezuinigden we op diverse voorzieningen. Het huidige tekort vraagt inzicht in de mate waarin onze lokale regelingen bijdragen aan het doel van die regeling. En het vraagt ons keuzes te maken over ons ambitieniveau. Welk dienstverleningsniveau en ondersteuning willen we onze inwoners bieden en wat mag dat kosten?
- Bent u bereid lokale regelingen in het sociaal domein naar beneden bij te stellen?
- En deze regelingen met dat doel tegen het licht te houden?
- Inzetten reserves
U heeft aangegeven dat de ratio van het weerstandsvermogen mag worden teruggebracht. Ons weerstandsvermogen heeft de ratio 5,8 in de jaarrekening 2020. Hierbij is rekening gehouden met risico’s van de corona pandemie. Tegenover onze norm, 2 , is dit uitstekend te noemen. Het verlagen van het weerstandsvermogen is een keuze, waarbij het inzetten van vrijgekomen middelen met slimme voorwaarden kan bijdragen aan structurele lastenverlaging. Denk dan bijvoorbeeld aan investeringen in duurzaamheidsmaatregelen, onderhoudsarm inrichten van de openbare ruimte, het afdekken van structurele afschrijvingslasten van investeringen (het vormen van reserves kapitaallasten), etc.
Bent u bereid incidentele bedragen in de meerjarenbegroting 2022-2025 te dekken uit de algemene reserve vrij besteedbaar, waarbij we de nadere voorwaarden uitwerken en deze in ieder geval richten op het verlagen van structurele lasten?
- Specifieke suggesties
De beschreven dilemma’s zijn niet uitputtend. Uw reacties en prioritering geeft richting bij het opstellen van de Programmabegroting 2022 – 2025.
Heeft u specifieke onderwerpen die u wilt benoemen om te onderzoeken of juist te benoemen als onbespreekbaar?